Kullanıcı Testleri

Testler ve Varsayımlar

Testlere geçmeden önce test planlarını oluşturmak için tercih edilen bir yapıdan bahsedelim. Ürünün MVP sürecinde dahil olabilecek fonksiyonları belirleme sürecinde test edilecek varsayımları ve test yöntemlerini belirlemek için Strategyzer aşağıdaki gibi bir matris ile size seçim konusunda destek oluyor.Business Model Canvas ve Value Proposition Canvas‘ı doldururken test edilecek hipotezler belirlenir ve önceliklendirilir.

Her bir test için de nelerin test edileceği ve test sonrası nelerin bulgu olarak elde edildiğinin paylaşılabileceği test ve öğrenim kartlarıyla da bu hipotezler doğrulansa da doğrulanmasa da bir öğrenime dönüşür.

Validasyon Test Çeşitleri

Bir ürün sürecinin başından sonuna testler hayatımızın bir parçası olmalı diye düşünüyoruz. Bu nedenle kullanıcı testlerini ürün sürecinin her aşamasına farklı yapılardaki testlerle dahil ediyoruz.

Prototip Testleri

Fikrimizin ana fonksiyonlarını bir prototip haline getirip kullanıcılar ile test ederek ihtiyacı anlayabiliriz. Tasarımların detay seviyesinin düşük olmasına dikkat edeceğimiz gibi fikri anlatmak için görseller ve metinleri olabildiğince gerçekçi üretmeliyiz.
Tüm akışları tasarlamak yerine de ayrıntılara girmede, her şeyi prototipe koymadan sadece ana akışlara odaklanmalıyız.
Kullanıcılara prototipin ürünün son hali olmadığını ve sistemde bazı eksiklikler olabileceğini hatırlatmalı ve dürüst bildirimlere açık olmalıyız.

Prototipleme sayfamızdaki araçlar size bu konuda yardımcı olabilir:
‍
Arayüz Prototipleme

Landing Page Test

40-100$ arası değişen fiyatlarla Unbounce veya Instapage gibi platformlarda bir sayfa oluşturup o sayfaya bazı anahtar kelimelere reklam vererek kullanıcı çekebilirsiniz. Sayfaya gelen kullanıcının form doldurma, e-posta bırakma oranlarını takip ederek fikrinizi test edebilirsiniz.
Webflow gibi araçlarla tasarım veya kodlamayı bir arada yapabileceğiniz gibi Themeforest gibi platformlardan kolayca düzenlenebilir tema'lar satın alabilirsiniz.

Feature Card Sorting

Kart gruplama çalışmasıyla birlikte ürün fonksiyonlarını kartlar haline getirip kullanıcılardan önceliklendirmelerini isteyebiliriz. Kullanıcılara ürünün neler yaptığını anlattıktan sonra fonksiyonların başlıkları ve açıklamalarının olduğu kartlar verir ve onlardan önceliklendirmelerini ve bu sırada sesli bir şekilde düşüncelerini ifade etmelerini isteriz. Çalışmanın sağlıklı olması için kartları yani fonksiyonları 30'dan az tutmakta fayda var.

MVP Testleri

Gerilla veya bir zamanlar Starbucks testi olarak da adlandırdığımız, nasıl adlandırırsak adlandıralım aslında formal kuralları olmayan hızlıca sonuç almaya odaklanılmış bir test yapısından bahsediyoruz. Biz bu testi MVP olarak adlandırdık.

Atla Deve Değil - Gerilla Test

Başlamadan önce bu testlerin “Atla Deve” olmadığı üzerine yazılmış bir kitabı tavsiye edelim. Steve Krug “Rocket Surgery Made Easy” kitabında kısa sürede gerçekleştirilebilecek testlerle ilgili detaylı tavsiyelerde bulunuyor:

6 Tavsiye

Erken aşamada ürünümüzü hayata geçirdikten sonra sürekli test etmek için de kitap 6 tavsiye içeriyor:

1. Her ay 1 sabah test, tek istediğimiz bu.
‍
2. Testi yapmaya olabildiğince erken yapmaya başla.
‍
3. Teste katılımcı bulma konusu için çok uğraşmayın, doğru katılımcıyı bulmak o kadar da önemli olmayabilir.
‍
4. Testin izleyici grubunu olabildiğince kalabalık tut ve paydaşları sürece dahil et.
‍
5. Bulunan kullanılabilirlik problemleri için bir önceliklendirme listesi oluştur.
‍
6. Problemleri çözerken en kolayından başla. Ufak düzenlemeler yeniden tasarım yapmaktan daha kolay olacak.

1 Day UX

Userspots ekibinin 1 günlük UX çalışmasının akışı da size bu konuda ilham olabilir. Bu çalışma için hazırlanan 1 Day UX Rulebook dokumanını indirerek siz de çalışmayı kendi ürününüz için uygulayabilirsiniz.
‍

‍1 Day UX Workshop Rulebook

5 Saniye Testi

5 saniyede ne anlatabiliyoruz?

‍5SecondTest, MVP sürecinde müşterilerin ürünle ilk etkileşimini ölçmek için kullanabileceğimiz testlerden biri. Kullanıcıya fikrimizi görselleştirdiğimiz bir web sayfası veya sunum slaytı gibi görsel bir yapıyı 5 saniye gösterip kullanıcılardan bu 5 saniye içinde anladıklarını topluyor ve ürünümüzün ne işe yaradığının anlaşılıp anlaşılmadığını ölçüyoruz.

‍1 Day UX Workshop Rulebook

Kullanılabilirlik Testi

Ürün hayata geçtiğinde belirli aralıklarla ürünün kullanılabilirlik
parametrelerini ölçtüğümüz testler ile ne kadar "kolay kullanılabilir"
olduğumuzu takip ediyoruz.

Kullanılabilirlik Nedir?

Kullanılabilirlik testini anlatmadan önce kullanılabilirliğin tanımlarından yola çıkalım. İlk olarak yukarıda başka bir kitabını önerdiğimiz Steve Krug'un eşi “Don’t Make me Think” kitabında şöyle tanımlıyor:

"Bir ürünü kullanmak ne kadar zor ise o kadar çok kullanmam."

Kullanılabilirliğin ISO tanımına gelecek olursa da ISO 9241′e göre;

“bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeflerine ulaşmak için, ne derece etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanılabilmesi”

olarak tanımlanmaktadır.

Jacob Nielsen ise kullanılabilirliği öğrenilebilirlik, verimlilik, hatırlanabilirlik, hatalar ve memnuniyet olmak üzere 5 bileşen ile tanımlar:

Öğrenilebilirlik: sistemin ne kadar kolay öğrenilebildiğini;
Verimlilik, sistemin ne kadar az hatayla, hızlı ve verimli kullanılabildiğini;
Hatırlanabilirlik, belirli bir süre kullanılmasa bile daha sonra tekrar kullanıldığında sistem kullanımının kolaylıkla hatırlanabilmesini;
Hatalar, kullanıcıların hata yapma oranının düşük olmasını ve hata yapıldığında kolaylıkla düzeltilebilmesini;
Memnuniyet, kullanıcıların sistemi kullanırken ne kadar tatmin olup ve olumlu veya olumsuz düşüncelerinin ölçüsünü;
ifade etmektedir.

10 Kullanılabilirlik Sloganı

Yine Jacob Nielsen'den devam edelim. Usability Engineering kitabında Nielsen 10 kullanılabilirlik sloganı paylaştı, kolay servisler/arayüzler üretmek için bu sloganları okumanızda fayda var:

1. En iyi tahmininiz yeterince iyi değil.

Kullanılabilirlik sürecinin varlığının en basit nedeni elinizden gelenin en iyisini yaparak kullanıcılar için en ideal arayüzü oluşturamayacağınız gerçeğidir. Kullanıcılar sizin tahmin edemeyeceğiniz çıkarımları yapmakta ustadırlar.
Arayüz, kullanıcılarınızı daha iyi anladığınızda olgunlaşacaktır. Bunun için arayüzü tasarladıktan sonra bunu hedef kitleye uygun kullanıcılarla doğrulatmak ilk adım olacaktır.

2. Kullanıcılar her zaman haklıdır.

Tasarımcılar, kullanıcılar sitede sorun yaşadığında onların aptal olduğunu veya yeterince çabalamadıklarını düşünmemelidir. Eğer arayüzünüz sistem kritik değilse (yani kullanıcılar onu kullanmadığı anda ölümcül durumlarla karşı kaşı kalmayacaksa) kullanıcılar sitenizi öğrenmek için çok fazla çabalamayacaktır.

3. Kullanıcılar her zaman haklı değildir.

Kullanıcıların aslında her zaman da haklı değillerdir. Tasarım sürecinde onlar için neyin daha iyi olacağını onlara sormak sizi çok farklı yönlere götürebilir. Henry Ford müşterileri hakkında şöyle demiştir: “Eğer müşterilerime ne istediklerini sormuş olsaydım, daha hızlı bir at istediklerini söylerlerdi”. Bu yüzden kullanıcıları dinlemek yerine ne yaptıklarına bakmak daha anlamlı sonuçlar doğuracaktır.

4. Kullanıcılar tasarımcı değildir.

Yukarıdaki maddeye benzer bir şekilde kullanıcıların tasarım hakkındaki yorumlarını dinlemek çok bir yarar sağlamayacaktır. Çünkü onların dediklerinden çok yaptıkları önemlidir.

5. Tasarımcılar kullanıcı değildir.

Tasarımcı körlüğü tasarımı yapan kişinin arayüzün mükemmel ve hatasız olduğunu düşünmesi olayıdır. Ayrıca tasarımcı ve programcı kişiler genellikle üst düzey internet kullanıcılarıdır. Çoğu kullanıcı sistemi onların kullandığı şekilde kullanmayacaktır. Bu yüzden bir tasarımcı kendi tasarladığı arayüzün kendisi rahat kullandığı için kullanılabilir olduğunu düşünmemelidir.

6. Genel Müdürler kullanıcı değildir.

Arayüzleri genellikle ilk olarak beğenmesi gereken kişi olan Genel Müdür’ler de kullanıcı grubuna genellikle dahil değildir.

7. Az çoktur.

Sistemin her fonksiyonalitesini bir arayüze toplayıp kullanıcıların hepsini anlamasını beklemek ütopik bir düşüncedir. Az çoktur yazısında da belirttiğimiz gibi öncelikle şu soruyu kendimize sormamız gerekir: “Eğer Google’ın arama özelliğindeki kadar fonksiyona bizim sitemiz sahip olsaydı nasıl bir anasayfamız olurdu?”

8. Detaylar önemlidir.Küçük detaylar kullanılabilirliği arttırmada oldukça önemlidir.

Kullanılabilirlik testleri bu tarz ufak ama sonuçları önemli olacak detayları bulmanın en iyi yoludur. 300 Milyon $’lık buton vakasında olduğu gibi bazen bu küçük detaylar hayat kurtarmaktadır.

9. Yardım genelde yardım etmez.

Yardım ve dökümantasyon bölümü genellikle kullanıcılara yardım etmemektedir. Kullanıcıların bilgi dolu sayfalar arasında aslı ihtiyacı olan bölümü bulması da ayrı bir kullanılabilirlik sorunudur. Yardım bölümünün sağlanmış olması karmaşık arayüzler oluşturmak için bahane değildir.

10. Kullanılabilirlik bir süreçtir.

Kullanılabilirlik sadece arayüz tamamlanmaya yakın akla gelen bir süreç olmamalıdır. Kullanılabilirlik, arayüz tasarımının başından sonuna tasarımla beraber yürüyen bir süreçtir.

Kullanılabilirlik Nedir? Nasıl Ölçülür?

Userspots'un Youtube kanalında Sıla Karagöl'e “Kullanılabilirlik Nedir ve Nasıl Ölçülür?” sorularını yönelttik.

Kullanılabilirlik Testi Nasıl Yapılır?

Kullanılabilirlikten sonra şimdi de nasıl test edildiğinden bahsedelim. Aslında bu testi anlatırken yukarıdaki kullanılabilirlik tanımına da atıfta bulunmamız gerekiyor. Bu tanımda işaretlediğimiz yerler test sırasında bizim dikkat edeceğimiz noktalar olacak:

“bir ürünün potansiyel kullanıcıları tarafından, belirli bir kullanım bağlamı içinde, amaçlanan kullanım hedeflerine ulaşmak için, ne derece etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanılabilmesi”

Test aşamalarında yukarıdaki alanları kullanıyoruz:

1. Ürünün potansiyel kullanıcılarını belirleyip test için belirlediğimiz alana davet ediyoruz.
2. Bu alan kullanıcının ürünü kullanacağı bağlama benzer şekilde olabileceği gibi bir laboratuvar da olabilir.
3. Amaçlanan kullanım hedeflerini gerçekleştirebilmeleri için onlara senaryolar veriyoruz. Örnek: “Şu kağıtta yazan IBAN yeni ev sahibinizin hesap numarası. İnternet bankacılığını kullanarak her ayın 5'inde kiranızı ödemenizi sağlayabilir misiniz?”
4. Kullanıcılar bu senaryoları gerçekleştirirken biz onları gözlemler ve etkin, verimli ve tatmin edici bir şekilde kullanıp kullanmadıklarını ölçeriz.
Etkin: Kullanıcılardan % kaçı bu senaryoyu yardım almadan tamamlayabildi?
Verimli: Kullanıcılar bu senaryoyu gerçekleştirmeye çalışırken kaç tane hata yaptı ve ne kadar süre harcadı?
Tatmin Edici: Bu deneyimden ne kadar tatmin oldu?

Hangi Aşamalarda Test Edebiliriz?

Validasyon Testleri