İlk adımımızla başlıyoruz. İlk aşamamız; Design Thinking sürecinde “Empati”, “Yalın Girişim“ de ise “Get out Of Building- Sokağı Çık“ ile anlatılan müşterimizi veya müşteri adaylarımızı tanımayı içeriyor.

Eğer yukarıdaki Mint örneğinde olduğu gibi (bir yazılımcının bu para nereye gidiyor sorusu? İle bir girişim doğmuştu) kendi probleminizi çözmüyorsanız mutlaka tanımadığınız birilerinin problemini çözmeye çalışacaksınız.

‍Tanımaya öncelikle onları aslında tanımadığımızı kabullenerek başlamalıyız. Bu iddialı bir cümle farkındayım ama açıklayalım. Hepimizin bize benzer insanlardan oluşan fiziki ve dijital çevreleri bulunuyor. Kendimize benzer arkadaşlar ediniyor, sosyal medyada da sevdiğimiz kişileri takip ediyoruz. Her iki tarafa da özenle asla karşıt düşünceden, farklı sosyo-ekonomik yapıdan insanları dahil etmiyoruz.

‍Sosyal hayatlarımızdaki insanları da popülasyonun tamamı zannediyoruz. Değer yargılarımıza, gündemimize, sevdiklerimiz/sevmediklerimize hep bu çevre üzerinden yaklaşıyoruz. Bu çevrenin sevmediği bir film veya dizi popüler olduğunda şaşırıyoruz. Hatta kim seyrediyor bunları soruları ile yaklaşıyoruz.

Sorular hep benzer formatta. Kim seviyor bunları? O Tictoc videolarını kim çekiyor? Kim oy veriyor o belediye başkanı adayına?

‍Cevap basit, o bizim hayatımızda olmayan tanımadığımız insanlar.

Burada anlattıklarımdan bir dönemin tartışma konusu olan “göbeğini kaşıyan adamlardan” bahsettiğimi düşünmeyin. Tanımadığımız kişiler göbeğini kaşıyan insanlar değil sadece.

ullanıcı/Müşteri veya Hedef Kitlenizdeki İnsanlar;

Davranışları ve tutumları örtüşmeyebilir.

Yaptığı hareketlerin altında yatan sebepleri bilmez.

Ne istediğini, ne ihtiyacı olduğunu doğrudan söyleyemez, bir iş yaparken çevresinde olup biteni algılamak yerine işin kendisine odaklanır. kıyaslamaya yatkındır.

‍Elindekileri sıralama konusunda iyidir, ancak bunların bir sebebe dayandırmaları istendiğinde tamamen kafası karışır.

Mantıklı kararlar vermek ve öyle yaptığını düşünmek ister ama karar mekanizmasında mantık o kadar ön planda değildir.

‍Odaklanmaz, okumaz, sadece tarar.

İşte burada temel bir disiplin hayatımıza giriyor. Yeni ürün geliştirme sürecindeki ilk adımımızın ismi: Kullanıcı Araştırması. Kullanıcı Araştırması ürün geliştirme sürecinin neredeyse tamamında sık sık başvurmamız gereken bir yöntemlere verdiğimiz genel isim.

Bir kullanıcı araştırmacısını elinde alet çantasıyla evinize gelen bir ustaya benzetebilirsiniz. Hedef kitleniz hakkında öğrenmek ve anlamak istediklerinizi çıkarıp farklı metodlar kullanarak bu araştırmaları yapabilirsiniz. Kullanıcı araştırması yöntemleri burada alet çantanızın içindeki tornavida, kontrol kalemi vs. gibi düşünebilirsiniz.

Detaylı anlatmaya başlamadan önce de sizi biraz rahatlatalım: Kullanıcı araştırmalarını sistematik bir yapıda ilerletebileceğiniz gibi gerilla yöntemleri de kullanabilirsiniz, hatta bazen bir başkasının yaptığı kullanıcı araştırması da size yol gösterebilir ama unutmayın:

‍Yapılan en kötü kullanıcı araştırması kullanıcı araştırması yapmamaktan iyidir.

Teknik terimlerle başlayalım. Terminoloji kısmında araştırma tekniklerini kategorize ettiğimiz 3 konudan bahsedeceğiz. , Niceliksel vs. Niteliksel, Davranış vs. Tutum ve Derecelendirme

İnsanları anlamak için kullanacağınızı araştırma teknikleri sizin probleminize, zaman ve para gibi kaynaklarınıza ve hedef kitlenize göre değişiklik gösterecektir. Siz de ihtiyaçlarınızı belirledikten sonra bu 3 temel gruplamadan dilediğiniz teknikleri kullanabilirsiniz.

Hedef kitlenizdeki insanlarla beraber alışverişe çıkıp onlar harcama yaparken yanlarında onları gözlemlerseniz de davranışlarına odaklanmış olursunuz.

Üçüncül Araştırma ikincil araştırmanın özetlenmesi veya yeniden incelenmesi ile hazırlanan çalışmadır.

‍Kullanıcı araştırmasını bizzat kendiniz yapabileceğiniz gibi başka araştırmaları da sürece katabilirsiniz. Genelde tavsiye ettiğimiz süreç ikincil ve üçüncül araştırmaları gerçekten yapacağınız araştırmaya baz oluşturmak, soracağınız soruları belirlemek için kullanmak şeklinde olacaktır.

İşin özü kullanıcı araştırması yaparken insanlara sorular sorarak onlardan davranışlarını ve onların nedenlerini anlamaya çalışırız.

1. Öğrenmek istediklerimizi belirleriz. Bu çalışmanın sonucunda nereye varacağız? Hangi cevaplara ihtiyacımız var?

2. Araştırma tekniklerini belirleriz.

3. Teknikleri belirledikten sonra bizi cevaplara ulaştıracak soruları çıkarırız.

‍4. Çalışmayı yapacağımız hedef kitleyi belirleriz.

5. Sürecin nasıl ilerlediğini anlamak için bir pilot çalışma yapar ve her şey yolundaysa çalışmayı gerçekleştiririz.

6. Sonuçlarını analiz ederiz.

7. Analiz sonuçları bizi yeni sorulara götürdüyse birinci adıma tekrar döneriz.

‍Şimdi bu aşamalara biraz odaklanalım.

Görselde Y ekseni kullanıcının dedikleri/yaptıkları yani davranış ve tutum üzerine, X ekseni de niceliksel ve niteliksel olmak üzere bölünmüş durumda.

Teknikleri daha ciddi bir yapıda belirlemek isteseydik yukarıdaki grafikten bir üçgen çizerek mutlaka 3 alana dokunarak araştırma tekniklerini belirleyebilirdik. Araştırma yöntemlerinin bu şekilde karıştırılması/birleştirilmesine sosyal bilimlerde “Triangulation” denmekte.

Biz yeni ürün geliştirme sürecinde genelde kısıtlı vakit ve nakit nedeniyle daha konsantre tekniklere odaklanıyoruz. Yeni ürün geliştirme sürecinde en sık kullanılam 3 kullanıcı araştırma tekniği şu şekilde:

Hangi araştırma yöntemini seçersek seçim hayatımızda insanlara soracağımız sorular olacak. Bu süreçte Soru sormak ve dinlemek, cevapları alırken yeni sorularla diyalogu daha derinlere inmek gibi temel yeteneklere ihtiyacımız olacak. Emin olun bu yetenekler hepimizde var, sadece önyargıları kırıp karşıdaki kişiyi “gerçekten” dinlemek ve anlamaya çalışmakla siz de iyi bir araştırmacı olabilirsiniz.

İnsanların hikayelerini dinlemek için şöyle bir soru akışı işinize yaracaktır örneğin:

1. Konuyu açacak bir soru ile başlayın.Hiç … yaptınız mı?

‍2.Günlük hayattaki yansımasını öğrenecek bir soru ile devam edin.Ne sıklıkla / Nerede … yapıyorsunuz?İlk nasıl karar verdiniz?

‍3.Hikaye isteyin.En son ne zaman …. yaptınız? / sorun yaşadınız?Son yaşadığınız olaydan örnek verebilir misiniz?

Aşağı yukarı her ürün ve teknoloji benzer yayılımları gösterir. Ürünü deneyecek ilk kişiler olan Innovatours’lar ile başlar her şey.

Apple klavyesiz bir telefon çıkaracak ve 499$ olarak şeklindeki duyumlardan sonra hatta o dönem Microsoft CEO’su Steve Ballmer dalga geçerken gidip sıraya girenler onlar.

Bu grubu sadece teknolojik ürünleri kullanan insanlar olarak da düşünmeyin. Ev hanımlarına yönelik bir ürün yapacaksanız da emin olun ev hanımları arasında da yeni ürünleri deneme konusunda diğerlerine göre daha hevesli ve istekli bir grup var.

O grup kullanırken görüp biraz popülerleştiğinde yine ilk deneyenlerden olan gruba Early Adopters diyoruz.

Bu iki grup ürünümüzün geniş kitlelere ulaşım ulaşmayacağını anlamamızı da sağlıyor aynı zamanda. Tartışmalı bir konu olsa da görseldeki “The Chasm” noktası tam olarak bu. Genel olarak söylenen şey şu: Chasm noktasını geçerseniz genele yayılabiliyorsunuz.

Araştırmaya dahil ederken bu grafikteki ilk 3 gruptan olacağını düşündüğümüz insanları mutlaka dahil etmeliyiz.

Peki hedef kitleyi belirlerken neler yapabiliriz?

Kabul etmemiz gereken bir nokta var, sisli yol analojisi burada yine karşımıza çıkıyor.Hedef kitle belirleme konusu bir hipotez oluşturma ve onu test etme konusu gibi. Biz ürünün hedef kitlesini nasıl tanımlayacaksak tanımlayalım eninde sonunda yanılma payımız çok yüksek. Aslında kesin kullanır dediğimiz kişiler kullanmayabilir, hiç önemsemediğimiz bir grup da ürünümüzü ana kitleye taşıyan bir rol oynayabilir.

Bu durumu kabul ettikten sonra nasıl belirleyeceğimize geçelim, burada bazı tavsiyelerimiz var.

‍- Mevcut müşteri listesi: Eğer halihazırda bir müşteri grubunuz varsa, sizinle en fazla iletişime geçen, en istekli, en heyecanlı, sürekli yenilik isteyen beklenti içinde olan müşterilerinizi düşünerek hedef kitlenizi belirleyebilirsiniz.

‍- Rakipler: Ürününüzün doğrudan rakibi olacak mevcut ürünlere odaklanabileceğimiz gibi çözmeye çalıştığımız problemin şu an nasıl çözüldüğüne bakmak da hedef kitle tanımı için faydalı olacaktır.

‍- Sezgisel: Bu ürünü ilk kim kullanır diye kendinize sorduğunuzda aklınıza gelecek ilk 5 kullanıcı segmentini not edin.

Kullanıcı araştırması süreci için tavsiyelerimiz şu şekilde:

- Asla önyargılı olmayın, insanları dinleyin. Yargılamaya değil anlamaya çalışıyoruz. Onları düzeltmeye çalışmak değil amacınız, onların motivasyonlarını önyargılarını anlamak.
‍
- Araştırmaya katılacak kişilerden izin isteyerek hem not tutun hem de ses kaydı alın.
- Mutlaka çalışma sonunda bir hediye verin.
- Her görüşmenin sonunda öne çıkan 5 maddeyi listeleyin ve ekibinize mail atın.
- İlk çalışmanıza 2 haftadan fazla harcamayın. Kendinize bir zaman kısıtı koyun.
- Asla ilk görüştüğünüz kişilerden aldığınız yorumlarla hızlı karar vermeyin. Araştırmanın büyük resmini görmek için çalışmanın tamamlanmasını bekleyin.
- Kişilerin söylediği ve duymaktan hoşlandığınız sözlere değil sizi mutsuz eden ifadelere ve davranışlara odaklanın.

Biz biraz daha light versiyonunu kullanacağız.

Kullanıcı araştırmasında yukarıda tavsiye ettiğimiz “Her görüşmenin sonunda öne çıkan 5 maddeyi listeleyin ve ekibinize mail atın.” Maddesindeki gibi her görüşmeden öne çıkan noktaları bir liste haline getireceğiz.

Bu listedeki her maddeyi birer karta yazıp masaya koyacağız. Bu kartları ekip olarak gruplayıp ön plana çıkan noktalara hatırlanabilir birer başlık koyup araştırmanın sonuçlarına ulaşmış olacağız.

Örneğin bir diyet çalışmamızda bu 3 başlık şöyle ortaya çıktı:

‍Anonim Sosyallik: Kişilerin diyet sürecinde tanıdığı kişiler onları destekleyen değil köstekleyen pozisyonunda. Diyet tanımadığınız ve benzer motivasyona sahip kişilerle daha iyi gerçekleştiriliyor.

‍Bir Programla Her Şey Düzelecek: Kişiler bir programa uyarak hayatlarının değişecekleri beklentisinde. O yüzden bir diyet programından diğerine sürekli arayış içindeler.

‍Pazartesi Günü Beyaz Sayfa: Diyet sürekli programa uymadığınız ve bozduğunuz bir yapı. Diyet programlarının bu anlar için bir “beyaz sayfa” ya ihtiyaçları var.

İşte bu 3 anahtar kelime bir diyet araştırmasının öne çıkanları olabilir. Bu 3 konuya trendlerden de belirli maddeler ekleyerek fikir geliştirme aşamasına hazır hale gelirsiniz.