İş Modeli Kanvas'ı Nedir?
Alex Osterwalder tarafından geliştirilen “İş Modeli Kanvası” girişimcilik alanında çok önemli bir yere sahip olan, iş planı hazırlama aracıdır. Oluşturduğunuz iş fikrinin sunacağı değerleri kime, nasıl sunacağınızı, nelere ihtiyaç duyacağınızı ve nasıl gelir elde edeceğinizi hızlı ve basit bir şekilde, sadece bir sayfa üzerinde görmenizi sağlar.
İş modelini oluşturmak, işinizi etkileyen dört ana unsura mantıksal açıdan odaklanmanızı kolaylaştırır; müşteri, öneri (hizmet veya ürün), altyapı ve finansal süreklilik. Kavramsal ve şematik özellik taşıyan bu model, rakam ya da hedef belirtmeden, iş modeline dair stratejinizi geliştirmenize yardımcı olur. İş planınızı daha verimli hale getirebilmeniz için kanvas modeli üzerinde güncellemeler yapabilmenizi sağlar.
İş Modeli Kanvas Maddeleri
İş modellerini anlamak, analiz etmek ve değiştirmek için kullanılan “İş Modeli Kanvası” 9 adet bloktan oluşan bir yapıdır.Temelde, alt kısım; gelir-gider sorularına yönelik yanıtları oluşturmanızı sağlar. Üst kısımdaki sağ alan; müşteriyi, sol alan; hizmet ya da ürünün altyapısını ve orta alan ise müşteriye sunulan değer teklifini belirler.Bu 9 başlık altında ilgili kritik sorulara kısa ve öz yanıt verilmelidir. Böylece tek bir sayfa düzeninde iş modelinizi kolaylıkla planlayabilirsiniz.
1. Değer Teklifi: Müşterinizin sizi tercih etme sebebini, oluşturduğunuz değer teklifi belirler.
2. Müşteri Segmentleri:Müşteri segmentleri, girişimci ya da işletme olarak ulaşmayı hedeflediğiniz kişi/kuruluş gruplarını temsil eder.
3. Kanallar:Kanallar müşterilerinize ulaşma yollarınızı belirler.
4. Müşteri İlişkileri: Müşterileriniz sizinle nasıl iletişime geçiyor?”, “Onlarla ilişkiniz nasıl olacak?” sorularına burada cevap verirsiniz.
5. Gelir Kalemleri: Sunduğunuz değer teklifleri karşısında, müşteri segmentinden ne kadar gelir elde edeceğinizi belirlemeniz gereken aşamadır.
6. Kilit Kaynaklar: Kilit kaynaklar bir iş modelinin etkili olabilmesi için gerekli olan en önemli varlıkları ifade eder.
7. Kilit Aktiviteler: İşletme ya da girişimci olarak iş modelinizi başarılı kılmak için yapmanız gereken öncelikli işleri tanımlayan kavram kilit aktivitelerdir.
8. Kilit İş Ortakları: İş modelinin bu aşamasında cevaplarını vermeniz gereken anahtar sorular şunlardır; “İşinizi başlatmak/yürütmek için hangi ortaklara ya da tedarikçilere ihtiyacınız var?” ve “Hangi tedarikçiler sizin için kritik öneme sahip?”
9. Maliyet Yapısı: Maliyet yapısı, iş modelini sürdürebilmek için katlanılan maliyetlerin özetidir.
Değer Teklifi Kanvası, iş modeli kanvasının iki bloğunu temsil etmektedir; “Value Propositions” (Değer Teklifleri) ve “Customer Segments” (Müşteri Segmentleri).
Müşterinizin sizi tercih etme sebebini, oluşturduğunuz değer teklifi belirler. Bu kısımda müşterinize sunacağınız tüm faydaları, açık ve inandırıcı bir şekilde anlatmalısınız. Müşterinize nasıl bir değer sunduğunuza, onların hangi ihtiyaçlarını karşıladığınıza, mevcut problemlerinden hangilerini çözdüğünüze ve bu problemlerin çözülmeye değer olup olmadığına dair öneriler hazırlamalısınız. Ayrıca bu aşamada B2B (Business to Business) ve B2C (Business to Consumer) ayrımı yapmanız, planlama için faydalı bir adım olacaktır.
Müşteri tüm iş modellerinin merkezindedir. Müşteri segmentleri, girişimci ya da işletme olarak ulaşmayı hedeflediğiniz kişi/kuruluş gruplarını temsil eder. Bu aşamaya, potansiyel müşterilerinizin listesini oluşturarak başlayabilirsiniz. Bir iş modeli, müşteri segmentinin büyüklüğü gözetilmeksizin bir veya birden fazla segmenti tanımlayabilir. Diğer taraftan müşteri segmentinin tanımlanmasında B2B – B2C ayrımı ile müşteri ve kullanıcı farkını göz önünde bulundurmalısınız. Müşteri segmentleri, müşterilerin ulaşmayı hedefledikleri sonuçlar, gerçekleştirmek istedikleri işler veya çözmeye çalıştıkları problemlerle ifade edilmelidir. İş modelinizi müşteri ihtiyaçları doğrultusunda oluşturmak için şu anahtar sorulara yanıt vermelisiniz;
“Hangi müşterilere kendi ürün/hizmetinizi sunmak istiyorsunuz?”
“Müşterilerinizin asıl yapmak istediği iş nedir?”.
Kanallar müşterilerinize ulaşma yollarınızı belirler. İletişim, dağıtım ve satış olmak üzere üç ayrı kanal yolu belirlemeniz gerekmektedir. İş modelinizin bu kısmını,
“Müşterilerinize hangi kanallar aracılığı ile ulaşacaksınız?” ve “Müşteriler sizin onlara nasıl ulaşmanızı ister?”
sorularını yanıtlayarak hazırlamalısınız. Ürününüzü ya da hizmetinizi müşterilerinize nasıl ulaştıracağınız ve satışı hangi kanalla yapacağınız önemli. Mağaza üzerinden direkt satış gerçekleştirebilir veya network marketing, e-ticaret vb. yöntemlerini tercih edebilirsiniz.
Sırada “Müşterileriniz sizinle nasıl iletişime geçiyor?”, “Onlarla ilişkiniz nasıl olacak?” sorularına yanıt bulmak var.
Girişimci/işletme olarak müşterilerinizle kuracağınız ilişki türünü net olarak belirlemelisiniz. Kişisel ya da otomatik iletişim yolunu seçebilirsiniz. Samimi bir dille mi yoksa resmi bir dille mi iletişim kuracağınıza karar vermeniz gerekir. Müşteri ilişkileri bloğu, yeni müşterilere nasıl ulaşacağınızı ve mevcut müşterileri ürün/hizmet ile nasıl ilişkili tutacağınızı belirleyecektir. Müşteri ilişkilerinizi etkili bir şekilde yönetmek için müşterilerinizin katılımını sürekli kılmanın yöntemlerini aramalısınız.
Sunduğunuz değer teklifleri karşısında, müşteri segmentinden ne kadar gelir elde edeceğinizi belirlemeniz gereken aşamadır. Gelir kalemleri, gelir tipine odaklanır. Bazı gelirler tek seferlik olabilir, bazıları ise tekrarlanabilir.
Bu blok,
“Müşterileriniz size hangi ürün/hizmetler için para ödüyor?”, “Bunlar tekrarlayan satışlar mı yoksa tek seferlik satışlar mı?”, “Satış yapmanın dışında başka bir gelir modeliniz olabilir mi?”
gibi sorulara net bir şekilde cevap verebilmenize olanak sağlar. Özetle, müşteriden aldığınız yanıtlardan yola çıkarak gelir kalemlerini planlamalısınız.
Kilit kaynaklar bir iş modelinin etkili olabilmesi için gerekli olan en önemli varlıkları ifade eder. Odaklanmanız gereken iki kritik soru vardır,
“Bu işi yaparken hangi kaynaklara ihtiyacınız olacak?” ve “Sizin için en önemli kaynaklar nelerdir?”.
İşletmelerin dikkate alması gereken kaynak tipleri 4’e ayrılır; maddi kaynaklar (tesisler, araçlar, bilgi işlem altyapısı vb.), maddi olmayan kaynaklar (patent, telif hakları vb.), finansal kaynaklar ve insan kaynaklar (personel, uzmanlıklar vb.). İş modelinizi hazırlarken, mevcut olan ve ihtiyaç duyacağınız olmazsa olmaz kaynaklarınızı iyi belirlemeniz gerekir. Değer tekliflerinizi hayata geçirebilmeniz için kilit kaynaklar önem taşır.
İşletme ya da girişimci olarak iş modelinizi başarılı kılmak için yapmanız gereken öncelikli işleri tanımlayan kavram kilit aktivitelerdir. Her iş modeli birtakım kilit aktivitelere bağlıdır. Bu esnada,
“İşinizi yapabilmeniz ve yürütebilmeniz için yapmanız gereken en önemli şeyler nelerdir?” ve “Bu işler arasında en kritik olanları hangileridir?”
sorularına vereceğiniz yanıtları düşünmeniz gerekir. Kilit aktiviteler, iş modeli türüne göre değişkenlik gösterebilir. İşletmeniz adına dikkat etmeniz gereken noktalar; değer tekliflerinizin dışına çıkmamanız ve kaynaklarınızı göz ardı etmeden gerekli aktivitelerinizi belirlemenizdir.
İş modelinin bu aşamasında cevaplarını vermeniz gereken anahtar sorular şunlardır;
“İşinizi başlatmak/yürütmek için hangi ortaklara ya da tedarikçilere ihtiyacınız var?” ve “Hangi tedarikçiler sizin için kritik öneme sahip?”.
İş modellerinizi iyileştirmek, olası riskleri azaltmak veya yeni kaynak edinmek için başka işletmelerle ya da girişimcilerle ortaklık kurabilirsiniz. Stratejik ilerlemenizi güçlendirecek, sunacağınız ürünün/hizmetin üretiminde ve dağıtımında rol alacak önemli iş ortaklarınızı bu kısımda listelemelisiniz.
Maliyet yapısı, iş modelini sürdürebilmek için katlanılan maliyetlerin özetidir.
“İş modelinizi gerçekleştirmek için hangi gider kalemlerini karşılamak zorundasınız?”, “Hangi giderler sizin için kritik?”
ve “Genel işletme maliyetleriniz nelerdir?”
sorularına vereceğiniz yanıtlar kanvasın bu aşamasına kadarki bloklarında hemen hemen şekillenecektir. İş modelinizde belirlediğiniz çoğu adım maliyet yaratan faaliyetlerden oluşmaktadır. Aşamaları kanvasta belirledikten sonra maliyet yapısında yer alacakları hesaplamak kolaylaşacaktır. Maliyetleriniz iş modelinize göre değişiklik gösterebilir.
1. Cross Sell - Çapraz Satış
Cross Selling yani Çapraz Satış; müşterilerin satın alma sürecinde istedikleri ürünün/hizmetin yanında tamamlayıcı bir ürünü/hizmeti ek olarak müşteriye sunarak, satışların artırılması amacıyla işletmelerin uyguladıkları bir pazarlama yöntemidir. Şirketler tarafından çapraz satış söz konusu olduğunda kullanılan birkaç farklı yaklaşım vardır. Bir kafede kahve siparişi verdiğinizde yanında tatlı önerisi almanız ya da fast food restoranında sipariş verdiğinizde “Hamburgerin yanında patates kızartması ister misiniz?” diye sorulması, çapraz satışın en yaygın örneklerindendir. Online alışveriş yaparken ürün sepetinde karşınıza çıkan “bunları da beğenebilirsiniz” mesajı ise e-ticarette uygulanan standart bir yaklaşımdır.
Çapraz satış iş modeli sunumu hem müşteriye hem de işletmeye kazanç sağlar. Bu yöntemle önerilen ürüne/hizmete yönelen müşteri “istediğim ürüne kolaylıkla ulaşabiliyorum” hissiyle satın alma sürecinde zamandan tasarruf eder ve markanızdan tekrar alışveriş yapma isteği güder. İşletme olarak müşteriye birden fazla ürün satmış olursunuz ve marka imajınız pozitif gelişim gösterir.
Girişimci/İşletme olarak çapraz iş modelini markanıza uygularken, müşteriyle kuracağınız psikolojik teması merkeze almalısınız. Müşteriniz satın almak üzere olduğu ürünle size neye ihtiyacı olduğuna dair ipucu verir. Bu sebeple sunacağınız ürünü, özenle belirlemeli, müşteriye doğru zamanda ve doğru yerde tavsiye etmelisiniz. Mükemmel yaklaşım, ürünlerin niteliğine ve web sitesinin genel içeriğine bağlıdır. Ancak asıl önemli olan, müşterilerin ilgilendiği ürünleri ve buna ek olarak benzer kategorideki yeni ürünleri sunmaktır. Telefon satın alan bir müşteriye telefon kılıfı önermeniz, ihtiyaç duyulacağına dair bir hatırlatma etkisi yaratır ve müşteriyi ürüne çekmenizi sağlar. Mevcut müşterileriniz uzun zamandır markanızdan alışveriş yapmadıysa, profillerine uygun olan veya önceden satın aldıklarına benzer ürünleri önermek yararlı olacaktır. Ürün tavsiyelerinde ısrarcı olmak, tavsiyeyi yanlış zamanda yaparak müşterinin ödeme işlemlerini zorlaştırmak ve de alakasız ürünleri sunmak markanız ve çapraz satış stratejiniz adına risklidir.
Amazon
1994 yılında Jeff Bezos tarafından Seattle’da kurulan e-ticaret öncüsü; Amazon.com, Inc., kısa adıyla Amazon, işe önce kitap satışlarıyla başladı. Zamanla müşterilerine yönelik ihtiyaç analizi tekniği ile kişiye özel tavsiyeler sunarak e-ticaret satışlarına yeni bir boyut kazandırdı. Artık a’dan z’ye her ürünün satışını yapan şirket, cirosunun %35’ini çapraz satış modeliyle uyguladıkları bu yöntemle elde etti.
Tchibo
Şirket 1949’da Hamburg’da kurulduğunda, iki kurucu sadece posta yoluyla kahve satışı yapıyordu. Günümüzde kahve satışı yapan markalar arasında öncü olan Tchibo, pazarlamada çapraz satış iş modelini esas alarak kahvenin yanında giyim, dekorasyon, mobilya vb. ürünleri de bünyesine ekledi. “Her Hafta Yeni Bir Dünya” sloganıyla her hafta farklı bir ürün grubunu satışa sunan şirket, 12 farklı ülkede bulunan 1000’in üzerindeki mağazasıyla kahvelerini tüketicilere ulaştırıyor.
Abonelik, müşterinin dahil olduğu bir işletme modelidir. Kullanıcı olarak, bir ürüne veya hizmete sürekli olarak erişmek istiyorsanız, o kaynağa düzenli aralıklarla ödeme yapmanız gerekir. Kullanıcının abone olarak adlandırıldığı bu model, 17. yüzyılda süreli gazete ve dergilerde uygulanmaya başlandı ve günümüze kadar kullanımına devam edilerek standart bir iş modeli haline geldi. Son zamanlarda e-ticaret üzerinde birçok işletme ve web sitesi tarafından kullanılıyor olması pazarda popülerliğini artırmakta. NatureBox, Dollar Shave Club, Trunk Club, Wittlebee ve Blue Apron gibi bazı girişimler tamamen abonelik iş modeline dayalı hizmet veriyor.
Şimdilerde birçok marka, kozmetik, giyim, kahve gibi içecek ya da günlük öğünlerden oluşan yemek vb. türlerde, 3,6,12 ay gibi abonelik seçenekleriyle kullanıcıya kutu ürünlerini ulaştırıyor. Abonelik aracılığıyla aynı e-ticaret sitesi üzerinden kendilerine sürekli ürün gönderilmesi, farklı yerlerden alınması gereken ürünlerin tek bir pakette daha uygun fiyata sunulması ve uğraş gerektirmeden adrese teslim edilmesi bazı kullanıcılar için çok daha pratik ve keyifli hale gelebiliyor. Netflix, Spotify, Amazon gibi isimler ise onlineda aylık abonelik karşısında hizmet verenlerin başında yer alıyor. Verdiği hizmetin bir kısmını ücretsiz olarak sunup, devamını “VIP ya da Premium üyelik” adıyla, abonelik ücreti karşılığında erişime açan markalar da mevcut.
Firma olarak ürünlerinizi/hizmetlerinizi abonelik modeliyle kullanıcılara ulaştırdığınızda, marka sadakati oluşturarak tekrarlayan satışlarınızı arttırma fırsatı yakalarsınız. Abone sayınız belli olduğu için ayarlamalarınız kolaylaşır ve stok maliyeti probleminiz hayli azalır. Önünüzdeki belirli bir süreçte ne kadar ciro elde edeceğinizi tahmini olarak bilmeniz markanıza yarar sağlar. Kargo şirketlerine ödeyeceğiniz ücretleri, paketlerinizin özelliğine göre işin en başında belirleyip, sabitleyebilirsiniz. Ayrıca satacağınız ürün sayısı da önceden belli olduğu için gereksiz alım yapmazsınız, maliyetleriniz azalmış olur.
Muhiku
2018 yılında İstanbul’da kurulan Muhiku, aylık abonelik kutusu girişimidir. Web siteleri üzerinden Türkiye’nin tüm illerine aylık olarak kutu konseptinde ürünler gönderen Muhiku, abonelik iş modeli üzerine kurulmuş bir markadır. Adını “Mutlu-Hissettiren-Kutu” kelimelerinden alan Muhiku, 3,6,12 aylık abonelik ve daha farklı seçenekleri sunmanın yanı sıra ünlü markalardan oluşan uygun fiyatlı kutu içerikleri de hazırlıyor. Hobi, ev dekorasyonu, kişisel bakım, kitap gibi birçok kategoride sürpriz ürün bulunan kutularını, kısa sürede birçok kurumsal firmaya da ulaştırmayı başardı.
Netflix
1997 yılında Reed Hastings ve Marc Randolph tarafından Kaliforniya'da kurulan Netflix, ilk iş modelini DVD satışı ve kiralama üzerine kurmuştu. Ancak hızla gelişim sağlayan kuruluş, 2007’de akışkan medya aracılığıyla internet üzerinden film izleme olanağı sunarak iş alanını oldukça genişletti. Abonelik iş modeli yöntemini uygulamaya başlayan Netflix, 2009 yılında 10 milyon abone sayısına ulaştı. Günümüzde 190’dan fazla ülkede hizmet veren kuruluş, 2019 yılı itibariyle dünya çapında 139 milyon kullanıcıya erişim sağladı. Dizi/film vb kategorilerde sunduğu yapımlarla, online içerik devi unvanı ile anılmaya başlandı.
Bir dağıtım ve pazarlama yöntemi olan Franchise’da pazarlanan şey ürün ya da hizmet olabilir. Franchise; bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip olan tarafın, belli şartlar ve sınırlamalar dahilinde kişi veya bir firmaya bu hakları vermesiyle oluşan iş ilişkilerinin bütünü olarak tanımlanır. Franchisee, Franchisor’ın ticari adını veya hizmet markasını, sistemini, iş yürütmeye dair hem ticari hem teknik yöntemlerini, özel araçlarını, belirli bir ücret ve resmi anlaşma karşılığında kullanım hakkı olarak alır. Marka haklarını kullanıma açan taraf (Franchisor), anlaşma süresi boyunca yönetim ve organizasyonda sürekli destek sağlayacağına dair güvence verir. Bu iş ilişkisinde çok sayıda şube, ortak amaç doğrultusunda hareket ederek ticari bir ağ meydana getirirler.
Her iki tarafa da kâr ve avantaj sağlıyor olması, bu iş modelinin dünya çapında yoğun olarak tercih edilmesinin en büyük nedeni. Franchisee girişimci, markanın haklarını alırken belirli bir ücret ödediği için, Franchisor yani marka kazanç elde eder ve bu kazanç süreklidir. Normal şartlarda marka sahibinin, firmasını büyütmek için zamana ve büyük yatırımlara ihtiyacı vardır ancak Franchise iş modeli ile sistem ve marka hızla yayılarak kârı da hızlı bir şekilde artırır. Bu modelle yürütülen şubelerde, esas firmaya ait iş uygulama yöntemleri kullanılacağı için, markanın taklit edilme olasılığı azalırken, tanınırlığı artar.
Franchise iş modeli için seçilecek markanın bilinirliği ne kadar yüksek olursa kazanç da buna bağlı olarak artış gösterir. Sunulan ürün veya hizmetin hazır pazarının bulunması girişimciler için yararlı olacaktır. Franchisor ve Franchisee’lerin iş ilişkilerinin iyi olması etkili bir pazarlamayı da beraberinde getirir. Disiplin bu yönetimin büyük bir parçası. Tarafların birbirlerine karşı dürüst olmaları, herhangi problem söz konusu olduğunda doğrudan temas kurmaları, iş modelinin başarısı için büyük önem taşır. İşletme zincirindeki her şubenin standart stoklara sahip olması, ürün takibini düzenlerken çalışma kalitesini yükseltir. En az maliyetle büyüme ve gelişme sağlanan bu iş modelinde, Pazar ile ilgili bilgi akışını sürekli ve hızlı olarak sağlayabilirsiniz.
McDonald’s
1940 yılında Richard ve Maurice McDonald tarafından San Bernardino’da kurulan dünyanın en büyük fast-food restoran şirketi McDonald’s en başta “geleneksel arabaya servis” konseptiyle fast-food yiyecek ve içecek satışına başladı. Firmaya milkshake karıştırıcısı satışları yapan Ray Kroc’un ABD milli bayi aracısı olmasıyla restoran zinciri büyümeye başladı. 1 yılda 66 adet restoran açılışı yaparak rekor kıran McDonald’s hızla fast-food sektöründe dünya devi olmayı başardı. Franchise iş modeli ile büyük başarıya ulaşan marka dünya çapında 34 bini aşkın şubede günde ortalama 58 milyon müşteriye hizmet vermekte.
RE/MAX
Dave Liniger ve Gail A. Liniger tarafından 1973 yılında Denver’da kurulan RE/MAX, bugün dünyada en çok gayrimenkul satışı gerçekleştiren kurum. Tek bir ofisle sektöre giriş yapan RE/MAX, yönetimine Franchise iş modelini uyarlayarak faaliyetlerini ve hizmet ortamlarını genişletmeye gitti. Bugün dünyada 95 ülkede 6500 adet ofisi bulunan şirket, minimum risk maksimum kazanç görüşünü benimseyen Franchise sisteminde en çok başarıya ulaşan isimler arasında yerini aldı.
Kelime anlamı “Takas” olan Barter bir çeşit ticaret sistemidir. Bu iş modelinde takas işlemi, satın alınan ürün ve hizmet bedelinin, üretilen ürün ve hizmet ile ödenmesi sonucu gerçekleştirilir. Barter sistemi firmaların bir araya gelerek oluşturduğu bir pazardır. Sistem pazarı oluşturan firmaların arz ve talepleri üzerine işler. Bu sistem ile çalışan bir firma, Barter Ortak Pazarı’ndan satın aldığı ürün ve hizmetlerin bedelini, ürettiği ya da ticaretini yaptığı ürünleri, yine bu pazarda satarak öder. Ürünü satan firma ise sattıklarının ücretini, pazarda satışa sunulmuş ürünler arasından istediğini satın alarak tahsil eder.
Günümüzde ciddi bir endüstri haline gelen Barter, turizmden medyaya, sanayiden emlağa birçok sektörde tercih edilmektedir. Başlı başına büyük bir Pazar olan Barter, firmalara stoklarını eritme, atıl kapasitelerini satışa çevirme imkanı tanır. Firmaların satışlarını artırır, onların yeni müşteriler kazanmasını sağlar. Üyeler tahsilat riski olmadan ticaret yaparlar. Bu yöntem ile firmalar bir sene boyunca ürünlerinin ücretsiz reklam ve tanıtımını yaparlar. Pazarda toplam talebin toplam arzdan fazla olmasına özen gösterilir.
Barter iş modeline bağlı olarak iş yaptığınızda diğer modellerin dışında, farklı ayrıcalıklara sahip olursunuz. Örneğin bu sistemde arz-talep dengesi gözetildiği için aynı ürünü üreten fazla sayıda üreticiye sistemde yer verilmez. Yani sizinle aynı sektörde faaliyet gösteren çok fazla rakiple karşılaşmazsınız. Alım satımlar üyeler arasında gerçekleştirildiği için hitap etmediğiniz alıcı kitlesine dahi satış yapabilirsiniz. Müşteri portföyünüz hızla gelişir. Barter pazarı genişledikçe teknolojik gelişmeler de hızlanır. Böylece ileri üretim tekniklerine ulaşabilir, dışarıdaki firmalara kıyasla bir üretim üstünlüğü sağlama fırsatı elde edebilirsiniz.
Caterpillar
Merkezi Illinois’te bulunan Caterpillar Inc. kısa adıyla CAT dünyanın önde gelen inşaat ve madencilik ekipmanları üreticisi. 1900’ün başlarında ABD’de önde gelen iki traktör şirketinin birleşmesiyle oluşan CAT, Barter Pazarı’ndaki konumuyla dünya çapında bir üne sahip. Kendisine mal ve hizmet veren 100 binin üzerinde küçük firmayla, yılda 100 milyar dolarlık barter yaptığı bilinmekte. İsmini ve logosunu lisanslayarak; bot, mont, oyuncak başta olmak üzere yüzlerce farklı üründe sadece logosunun kullanılması için yüklü miktarda komisyon alan CAT, dünyada kendi alanı dışındaki bir alanda en çok para kazanan şirketlerden biri. Reklam için hiçbir harcama yapmayan markanın lisanslı ürünleri bugün 145 ülkede satılmaktadır.
Goodyear
1898 yılında Frank Seiberling tarafından Akron/ABD’de kurulan şirket otomobil, yarış arabaları, motosiklet, uçak, tarım arabaları, ticari ve hafif kamyon ve ağır yük değiştirme makineleri için lastik üretimi yapmaktadır. Lastik etiketleme sisteminin geliştirilmesinde öncü rol oynayan, dergi lastik testlerinde 11 ödül ve en iyi işveren ödülünü kazanan firma dünya çapında kendi sektöründe birçok ilke imza atarak başarısını kanıtladı. Barter modeli yönetim stratejisi ile alt kuruluş ve ortaklarla birlikte çalışan firmanın 22 ülkede 49 tesisi bulunmakta. Yaklaşık 20,000 yatırımcı NASDAQ Global Pazarı’nda işlem gören Goodyear hisselerine yatırım yapmaktadır.
Self-Service satış modeli günümüzde SaaS (Software as a Service-Hizmet Olarak Yazılım)’daki en popüler modellerden biridir. Bu modelde cafe, restoran vb ortamda bulunan müşteri bir isteği olduğu zaman bunu kendisi gidip alır, çalışanlar masaya servis yapmazlar. Self servis model konsepti, yüksek profilli kurumsal müşterileri hedef almak için kullanıldığında şaşırtıcı sonuçlara yol açabilir. Potansiyel müşterileriniz ürününüzün değerini ve faydalarını anladığı sürece, onları keşfetmelerine, satın almalarına ve kendilerine servis yapmalarına izin vermek, şirketiniz için oldukça avantajlı olabilir. Self-Service modeli doğru yapıldığında en dinamik satış modellerinden biri haline gelir.
Kurumsal müşterilere satış yapmak, ürün veya hizmetinizi gerçekten işletmelere satmakta olduğunuz anlamına gelir. Ne kadar çok işletme müşteriniz varsa, kendi işinizi ölçeklendirmek o kadar kolay olur. Kendi kendine hizmet modelleri, özellikle büyümekte olan girişimler için zamandan, işçilikten ve kaynaklardan tasarruf sağlamanıza olanak tanır. Bu model, satışa ve işçiliğe yüklenmek yerine, işinizi iyileştirme amaçlı gelir elde etmenizi sağlar. Self-Service iş modelleri, müşterileri daha kazançlı kurumsal yazılımlara yönlendirebilir. OpenView Labs tarafından yapılan bir araştırmaya göre, bir şirketin yıllık gelirinin %15'i, Self-Service modelini kullanmaya başlayan müşteriler sayesinde oluşuyor. Yani bu model işletme açısından kârlılığı doğrudan pozitif yönde etkiliyor.
Starbucks
Zev Siegl, Jerry Baldwin ve Gordon Bowker tarafından 1971’de Seattle’da kurulan Amerikalı kahve dükkanları zinciridir. İnsanlara dünya kahvelerinin yanında bir araya gelebilecekleri sosyal bir ortam sunan marka Self-Service iş modeli ile hizmet vermektedir. Bugün Starbucks, 65 ülkede 21.000'in üzerinde mağazasıyla, kahve satın alınması ve kavrulmasında dünyanın bir numaralı markası haline gelmiştir. Ayrıca seçili Shell ve OPET akaryakıt istasyonlarında, Premium Self Servis modeli olan Starbucks on the go ile, baristasız, limitli ürünleri yüksek kalitede sunan mini bir mağaza hizmeti de sunuyor.
Ikea
1943 yılında Ingvar Kamprad tarafından İsveç’te kurulan IKEA günümüzde uluslararası mobilya mağaza zincirleri olarak faaliyet göstermektedir. 48 ülkede 392 mağazası bulunan IKEA tamamen Self-Service iş modeli ile çalışmaktadır. Mağaza içerisinde yer alan yönlendirmelerle birlikte müşteriler istedikleri mobilya ürünü kendileri almaktadır, üstelik alınan mobilya ürününün montajını da yine müşterinin kendisi yapmaktadır.
Çevrimiçi açık artırmalar, hem ev tabanlı girişimciler için hem de e-ticarete giren ve yeni pazarlar oluşturan şirketler için hızlı ve verimli bir iş modeli sunar. Hemen hemen her şeyi satmak için küresel bir pazarı temsil eder. Büyük bir işletmenin ürün portföyünü yeni bir kitleye ulaştırmak istediğinizde ya da finansal özgürlüğünüz için bir iş planı netleştirmeniz gerektiğinde çevrimiçi açık artırmalardan faydalanabilirsiniz.
Peki, açık artırma iş modeli nasıl uygulanır?
Satıcılar, seçtikleri açık artırma sitesinin parametrelerine uygun profil, hesap ve sanal mağaza oluştururlar. Satışları gerçekleştirmek için alıcıları ürünlere çekecek düzeyde ürün tanımı ve ürün fotoğraflarını yayınlarlar. Alıcılar, önceden belirlenen zaman aralığı dahilinde mevcut öğeler üzerinde arama, teklif verme ve teklif fiyatını açma işlemlerini gerçekleştirerek açık artırma usulü alışverişlerini yaparlar.
Çevrimiçi açık artırma için çeşitli iş modelleri kullanılır. Genellikle; “Ters Yapı”, “Ebay Tarzı”, “Hollanda Tarzı”, “Benzersiz Teklif” ve “Fiyat Ortamı” gibi açık artırma türleri bulunmaktadır.
Ebay
Çevrimiçi açık artırma siteleri gelişti ve olgunlaştı. Zorlu rekabet ortamıyla birlikte birkaç sahte site uygulaması da ortaya çıktı. eBay hala sektöre hâkim durumda, ancak WineBid gibi niş siteler satıcıların daha fazla ayırt edici alıcı hedeflemesine yardımcı oldu.
Elance
Sitede detaylı üyelik işlemini tamamladıktan sonra tek yapmanız gereken hizmet verdiğiniz alanda postalanmış işler için açık artırmalara katılmak. İşverenler, hizmetlerinizden memnun kalıp profil sayfanıza olumlu yorumlar bırakmaya başladıkça açık artırmaları kazanmanız daha da kolaylaşıyor.
12. Çok Katlı Pazarlama Modeli
Çok Katlı Pazarlama; doğrudan satışın geliştirilmiş bir türüdür. Ürün kalitesi ve müşteri memnuniyeti konularına titizlikle yaklaşan, müşteri odaklı, Çok Katlı Pazarlama modeli, üretilen veya sunulan ürün ve hizmetlerin sunucudan (fabrika, atölye, vb.) müşteriye doğrudan ulaşmasını hedefleyen bir sistem mantığını kapsamaktadır. Bu iş modeli, üretici ve tüketici memnuniyetini artırmak için ürünü veya hizmeti müşteriye olabildiğince az aracıyla ulaştırılmasına olanak tanır. Bireylere son derece düşük maliyetle ve kolaylıkla kendi işlerini başlatabilmeleri için ortam hazırlar.
Çok katlı pazarlamada çalışan üreticiler, ürün/hizmetlerin reklamını, tanıtımını yapmak ve bu işe aracılık etmek için çeşitli mekanlarda bulunabilirler. Bağımsız olarak istedikleri her yerde çalışabilir, bu iş modeli üzerinden işlerini icra edebilirler. Distribütör/üye olarak adlandırılan bu kişiler verilen ürün ve ya hizmetlerin tüketiciye ulaştırılmasından ve bilgilendirilmesinden sorumlu; müşteriler ile olan ilişkilerde şirket arasında bir köprü olur.
Avon
Avon yüksek sayıda sahip olduğu aktif temsilci sayısı ile Türkiye’de, Çok Katlı Pazarlama iş modelini kullanan şirketler arasında uzun bir süre lider konumda yerini aldı. SMS ile sipariş gibi öncü gelişmeleri saha yöneticileri ve satış temsilcilerine yönelik geliştiren kozmetik markası, şirket ile sıcak satışın gerçekleştiği noktada 24 saat sürekli iletişimi etkin bir şekilde yönetiyor.
Herbalife
1980 yılında Mark R. Hughes tarafından kurulan Herbalife International, hisseleri New York Borsasında (NYSE) işlem gören dünyanın en büyük doğrudan satış şirketlerinden biridir. Herbalife International kilo kontrolü, takviye edici gıdalar ve kişisel bakım ürünleri satışını dünya genelinde 90'dan fazla ülkede çok geniş bir bağımsız üye ağı aracılığıyla gerçekleştirmektedir.
“Beyaz Etiket” terimi, aslında müzik endüstrisinde ve özellikle de vinil kayıtlarda ortaya çıkmıştır. Bugün, bu terim uzun zamandan beri ticaret ve pazarlama alanında uygulanmaktadır.
Beyaz etiket markası, üreticinin temel bir jenerik ürün veya hizmet yarattığı ve daha sonra çok sayıda perakendeciye dağıttığı örnekleri ifade eder. Markaların aksine üretici, bu perakendecilerin ürünü kendi markaları altında satmalarına izin verir. Beyaz etiketleme, teknoloji geliştiricilerinin ürünlerini çok çeşitli ticari müşterilere satmaları için her zaman popüler bir araç olmuştur.
Başka bir deyişle, teknoloji geliştiricisi, her biri kendi markasına ve müşteri tabanına sahip bir düzine kadar kitle fonlaması platformu tarafından kullanılabilecek işlevselliği sağlar. Çevrimiçi buluşma dünyasında, Global Personals, beyaz etiket teklifini işleyen bir iş için mükemmel bir örnektir. White Label Dating teknoloji platformu, gelirleri 74 milyon doları aşan 15.000'den fazla çeşitli buluşma alanının merkezi konumunda.
Cott
Cott Corporation; Coca-Cola, PepsiCo ve Cadbury Schweppes'den sonra dünyanın en büyük, özel etiketli, gazlı meşrubat üreticisidir. Sodaya ek olarak; şişelenmiş su, meyve suları, buzlu çay ve spor içecekleri üreten ve dağıtan Cott, 2000-2005 yılları arasında satışlarını yüzde 80 artırarak, 990 milyon dolardan 1.8 milyar dolara çıkardı.
McBride
Ev temizlik ürünleri sektöründe Avrupa’da lider konumda olan McBride; perakendecilerin kendi markaları altında satış yapmalarına olanak sağlayan ürünler geliştiriyor. Özel etiketler, mağaza markaları, distribütör markaları ve indirim markaları üreten şirket, Beyaz Etiketleme iş modeli ile çalışan önde gelen isimlerden.
16. Kullandığın Kadar Öde
Üyelikli hizmetlerin aksine, bu modelde ücretlendirme, kullanıcının o hizmeti ne kadar süre boyunca kullandığının ölçümüne dayalıdır. Bir hizmetin veya ürünün fiili kullanımı ölçülür, kullanıcı tükettiği kadarının karşılığı olarak ödemeyi yapar. Bu şekilde şirket, ayrıca fiyatlandırılabilecek ek esneklikten yararlanmak isteyen müşterileri kendine çeker. Kullandığın Kadar Öde iş modelinde, kullanıcıların bir web site içeriğine kaç defa erişmek istediklerine bağlı olarak ücretlendirme yöntemi de uygulanmaktadır. Kullanıcılar bu durumdan memnun kalıyorlar, çünkü ödemeyi değeri elde ettikten sonra yapma imkânına sahipler.
Bu tarz iş modelleri, tüketici medya pazarında (televizyon ve çevrimiçi hizmetler vb.) giderek daha popüler hale geliyor. Esneklik, hizmet seçimi, farklı ücret oranları, kullanım veya indirme başına ödeme gibi özellikler kullanıcıları ürüne/hizmete daha çok yakınlaştırıyor.
Furlenco
Kurucu Ajith Karimpana 2011 yılında ABD’den, Hindistan'ın Bengaluru kentine taşındı. Mobilyalarını ABD'de satmaya çalıştığında, bunun için ödediği paranın sadece %10'unu geri alan Karimpana bu durumdan hareketle Furlenco’yu kurdu. İnsanların maddi zorluk yaşamadan, kaliteli mobilyalara erişmesini sağlamayı misyon edinen marka, kendi bünyesinde tasarlanan ödüllü mobilya ve ev dekorlarını müşterilerine kiralama yöntemiyle ulaştırıyor. 8 farklı şehirde hizmet veren mobilya şirketi abonelik, nakliye ve değişim gibi hizmetleri de sunuyor.
Car2Go
Car2go; bir araca sahip olmanın maliyeti veya zahmeti olmadan, istediğiniz zaman, ihtiyaç duyduğunuzda veya araç kiralama hatları, ofisler veya katı rezervasyon zamanları ile uğraşmaksızın araba paylaşımı yapan bir şirket. Car2go’dan kiraladığınız aracın ücretini, kullandığınız süre karşılığında ödeyebiliyorsunuz.
Uzun Kuyruk pazarlaması, bir ürün veya hizmetle çok sayıda niş pazar hedefleme stratejisini ifade eder. İlk olarak Harvard’lı bir dilbilimci profesörü olan George Kingsley Zipf tarafından insan davranışlarına uygulanan “Uzun Kuyruk” kavramı; günümüzde esas olarak niş pazarlamayı ve çevrimiçi çalışma şeklini tanımlamak için kullanılmaktadır.
Kural olarak, uzun kuyruk pazarlaması daha az popüler ürünlere vurgu yapar ve “Uzun Kuyruk” içindeki ürünlere dayalı bir iş satış modeli geliştirir. Ürün tanıtımı yerine envanter yönetimi ile ilgilidir. Günümüzde, fiziksel alanlardan ziyade çevrimiçi alanlar daha fazla ürünü tanıtma imkanı sunarken, ürünün alıcı radarına girme ihtimali de fiziksel bir mağazanınkine oranla göre daha fazladır. Daha geniş bir envanter çeşitliliği sağlanması, işletmelere daha fazla müşteriye ulaşma ve fazladan maliyet ödemeden daha fazla satış yapma şansı verir.
Uzun Kuyruk iş modeli ile kazanç sağlamak için uygulamanız gereken önemli aşamalar:
1. Sitenizi tonlarca anahtar kelime için optimize edin,
2. Çok fazla içerik oluşturun,
3. Takipçilerinizi ve hayranlarınızı Destekleyin,
4. Link oluşturma stratejisine yatırım yapın,
5. İçeriğinizi olabildiğince etrafınıza yayın,
6. Web sitesi profilinizi en üst düzeye çıkarın.
Amazon
Amazon Uzun Kuyruk iş modelini en etkili biçimde kullanan şirketlerin başında yer alıyor. Şirket, merkezi depolarda stokladığı ürünleri, sınırsız satış alanı sunan web siteler üzerinde sergiliyor. Bu da raf bakımı için gereken maliyetleri ciddi seviyede düşürüyor. Ayrıca daha az popüler olan ürünleri daha geniş alanda sergileme fırsatı elde ederek, onların da satışlarını artırma imkanı yakalıyor.
iTunes
Uzun Kuyruk iş modeli odaklı hizmet veren iTunes, sınırsız sayıda müziğe erişebilen veya yeni müzikleri keşfeden kullanıcılar için harika bir yapı. Online mağaza konseptine sahip olan Itunes; kullanıcılara ücretsiz ve ucuz fiyatlı erişimle birlikte yeni ve kaliteli ürünleri katalog halinde sunuyor. Müşteri puan ve incelemeleri, diğer dinleyicilerin çalma listeleri ve hangi ürünleri satın aldığı gibi verileri de kullanıcıları ile paylaşıyor.
Açık Kaynak; kaynak kodu herkesin görüntülemesi, kullanması, değiştirmesi ve paylaşması için oluşturulan yazılımı tanımlar. Açık kaynaklı iş modeli, ticari değeri gerçek ürünlerden uzaklaştırmaya ve sistem entegrasyonu, destek, öğreticiler ve dokümantasyon gibi yardımcı hizmetlerden gelir elde etmeye dayanır.
Bilgisayar programları oluşturmada bir yaklaşımı belirlemek için yazılım geliştirme bağlamında ortaya çıkan model, genel olarak, herhangi bir ürünün herhangi bir teknolojik detayı için uygulanabilir. Başkaları hem ürüne katkıda bulunabilir, hem de salt bir kullanıcı olarak ürünü özgürce kullanabilir. Gelir genellikle, danışmanlık ya da destek gibi, ürünle birlikte sunulan tamamlayıcı ürünlerden elde edilir. Açık Kaynak modelinin merkezindeki yenilikler, işbirliği ve bilgi paylaşımı ile şekillenir.
Apache
Apache Software Foundation, açık kaynak kodlu ve özgür bir web sunucu programı olarak hayata geçirilen ilk projelerden biridir. Açık kaynağa ticari olarak nasıl yaklaşılması gerektiğine dair birçok öncül belirleyen Apache, bu alanda para kazanmanın da yolunu açtı. Genelde her ay yenilenerek yeni sürümleri dağıtılan program, World Wide Web'in genişlemesinde ve yayılmasında anahtar rol oynadı.
Tesla
Tesla otomobilleri sadece akülerden değil, açık kaynaklı yazılımdan da besleniyor. Tesla yakın zamanda, Model S ve X otomobilleri için Linux kaynak kodunun bir kısmını yayımladı. Özellikle, Tesla Autopilot platformundaki sistem görüntüsünü, temel donanımının çekirdek kaynaklarını ve Nvidia Tegra tabanlı bilgi-eğlence sisteminin kodu açık kaynak bilgileri arasında.
21. Düşük Maliyetli Satış
Çok fazla ürünü düşük fiyatlarla satmak, kanıtlanmış kârlı bir stratejidir. Fakat düşük fiyatlı ürünlerde kar elde etmek iyi bir planlama gerektirir. İşletmeciler envanterini belirlerken, kazanç sağlamak için düşük maliyetli ve yüksek cirolu talep gören malları seçmelidir. Bu iki kriter önemlidir çünkü daha düşük fiyatlarla satış yapmak, ürün başına daha düşük kar elde etmek anlamına gelir.
Düşük fiyatlandırma, indirim odaklı müşterileri olan (mağazalar gibi) işletmeler için avantajlıdır. Mallarınızın maliyetini düşürürken veya ciroyu artırmaya çalışıyorken, herhangi bir fiyat değişikliği yapmadan önce doğru envanteri almak için kendinize yeterli zamanı verin. Minik adımlarla hareket etmek, müşterilerinizin, değişiklikleriniz için verdiği yanıtları ölçmeniz, büyük değişiklikler ya da önemli kayıplar olmadan durumu iyileştirmeniz için alan sağlayacaktır. Doğru stratejiler ve yeterli zaman sayesinde, düşük fiyatlı ürünlerden oluşan başarılı bir işletme kurabilirsiniz.
Walmart
2016 yılında 486 milyar ABD Doları gelir elde eden Walmart, gelir bakımından dünyanın en büyük şirketidir. Walmart tüm yıl boyunca müşterilere düşük fiyatlar sunan, Her Gün Düşük Fiyat (EDLP) stratejisi ile büyük başarı elde etti. Bugün Walmart, ABD ekonomisine yaklaşık %2 katkı sağlıyor.
Pegasus
İstanbul merkezli Pegasus Havayolları, Düşük Maliyetli iş modeli ile hızlı ve başarılı bir büyüme elde etti. Uçakla seyahatin bir lüks değil, ihtiyaç olduğu fikrini benimseyerek hayata geçirdiği bu iş modeli ile aynı zamanda Türkiye'de bir ilke imza attı. 109 uçuş noktasına ve 81 adet uçak filosuna sahip olan şirket, 2016 yılının ilk üç ayında satış gelirlerini bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 19 artırarak 691.100.801 TL ciro elde etti.
22. Satın Alma Yerine Kiralama
Yeni bir eğilim, perakende sektörünü değişime sürükledi; satın almak artık “cool” değil. Müşteriler artık bir ürünü satın almaktansa kiralamayı tercih ediyor. Özellikle Millennial'lar, imtiyazlı mallara erişmek için paylaşmaya, takas etmeye ve kiralama yöntemine daha çok önem veriyorlar. Çünkü kiralama, ürüne erişmek için ihtiyaç duyulan sermayeyi düşürüyor ve müşteri sadece ürünü kullandığı süre için ödeme yapıyor. Bu aynı zamanda kişilere, alışverişlerinde özgürlük alanı da sağlıyor. Şirketler ise, kiralama süresi boyunca ödeme aldıkları için, her ürün başına daha yüksek kârlardan yararlanıyor. Her iki taraf da, gereksiz yere sermayeye bağlanan kullanım dışı zamanın her üründe azaltılması nedeniyle ürün kullanımında daha yüksek verimlilikten yararlanabiliyorlar.
Bu davranışlar taksi hizmeti veren Uber ve ev kiralama hizmeti sunan Airbnb gibi işletmeleri kiralama iş modeline teşvik etti. Sonrasında trend haline gelen “Satın Alma Yerine Kiralama” iş modeli, giyim, müzik, eğlence gibi sektörlerinde de tercih edilmeye başlandı.
Xerox
Xerox; uluslararası finansman kuruluşu Grenke ile işbirliğine giderek Türkiye’de başta KOBİ’ler olmak üzere her ölçekten şirkete Xerox ürün ve çözümlerini satın almak yerine, kiralayarak kullanma imkanı sunuyor. 18.000’in üzerinde aktif inovasyon patentine sahip olan Xerox’a, Türkiye dahil dünyanın hemen hemen her yerinden ulaşabilmeniz mümkün. Şirket, ofis cihazları, dijital baskı sistemleri kiralamanın yanı sıra bakım hizmetleri de sunuyor.
Regus
İngiliz girişimci Mark Dixon, 1989 yılında Brüksel'de Regus’u kurduğunda amacı seyahat eden iş insanlarına ofis alanı sağlamaktı. Londra Menkul Kıymetler Borsası'nda yer alan şirket, 120 ülkede toplam 900 şehirde, her şeyiyle kullanıma hazır ofisler, sanal ofisler, business lounge'lar, toplantı odaları, video konferans hizmetleri ve ortak çalışma alanları kiralama hizmeti vermektedir.